आयुष्याकडे पाहताना !

बर्याच दिवसापासून एक विचार चालू होता, तो म्हणजी मानवी जीवनाचा, विशेषता भारतीय जीवनप्रणालीचा, अर्थात, मनुष्य जन्माला येतो, “मुलगा” म्हणून आलो तर जन्मताच डोंगराएवढ्या अपेक्ष्यांच ओझ तो घेवूनच येतो, आणि “मुलगी” म्हणून जन्माला आलो तर जन्मताच लोकांच्या कपाळावर आट्या घेवून येतो.

थोरा-मोठ्यांनी जीवनाची परिभाषा लिहून ठेवलीच आहे, आणि त्याला जोड म्हणजे भटजी आणि पंडितांच्या भयानक सल्ल्यांची, पृथ्वीवर येवून डोळे पण उघडलेले नसतात तो पर्यंत, नाशिकला जावून कोणकोणत्या पूज्या घालायच्या याची लिस्ट आई-वडलांच्या हातात असते, विशेष म्हणजे मुल दवाखान्यातून घरी जायच्या आगोदर त्याची कुंडली घरी आलेली असते, आणि त्याच्या आधारे आपल्या मुलाच भविष्य आई-वडलांनी मांडून ठेवलेले असते, खरच दुर्दैवी गोष्ट आहे पण अंगवळणी पडून गेली आहे. यापुढेही जावून काहीतरी असेल याची जाणीवच आम्हला होत नाही हो.

आणि अश्याच मुलभूत विचारांच्या आधारे पुढच्या पिढीवर एक विशिष्ठ संस्कार केले जातात, जीवनाची व्याख्या एका चौकटीत बसवली जाते आणि मुलाला त्या चौकटीच्या मध्यभागी उभे केले जाते, मला इथे हि चौकट मांडावीशी वाटते,

आपल्या तथाकथित संस्कारामध्ये जे काही शिकवले जाते आणि सांगितले जाते, त्या प्रत्येकाची मुळे या चौकटीतच पेरली जातात. नेहमी आयुष्याकडे पाहताना या चौकटीच्या मध्येच मनुष्याला उभे केले जाते, पूर्ण जीवन, जी काही गोष्ट मनुष्य करेल त्यातून …

— फायदा काय होईल ?

— आपले काही नुकसान अथवा तोटा काय होईल का ?

— सुख-समाधान कुठे आणि कसे मिळेल ?

याच विचारांमध्ये गोंधळून जावून जीवनाचा खरा अर्थ कुठेतरी हरवून बसतो ….

म्हणजे आपल्या आयुष्यातल्या हर एक कृतीला या चार बाबींनी बांधून ठेवले आहे, कदाचित याच गोष्टीमुळे जीवांचा अर्थ बदलला असावा, असे मला वाटते.

या चौकटीच्या बाहेर जावून विचार न केल्यामुळे, “ज्या गोष्टीचा माझा काही समंध नाही ते मी करणार नाही” मला जर फायदा असेल तरच मी एखादी गोष्ट करणार … असे बरेच काही, अश्या या संकुचित विचार प्रणालीमुळे माणूसच माणसापासून दूर चालला आहे.

जर वरील चौकटीतून मनुष्याला जर आपण बाहेर काढले तर मला वाटते त्याचा आयुष्याकडे बघण्याचा दृष्टीकोन बदलेल.

तो त्याच्या मनाचा आदर करेन आणि जीवनाचा अर्थ थोडा का होईना समजेल. म्हणजेच, याच चौकटीकडे जर बाहेरून पहिले तर नक्कीच हसू येईल, काय जीवन असते आणि आपण काय करत होतो याची थोडी का होईना प्रचीती होईल असे मला वाटते.

________________________________________________________________________________

यात दुसरा महत्वाचा भाग म्हणजे…..

“आयुष्यामध्ये सर्वात महत्वाचे काय ? “

याचे उत्तर म्हणजे “पैसा” …

हीजी एक शिकवण आहे इथूनच मनुष्याच्या स्वार्थी वृतीला खतपाणी घातले जाते, त्याचा जीवनाकडे बघण्याचा अर्थ बदलला जातो …

प्रत्येक गोष्टीकडे फायद्यासाठी पहिले जाते, एवढेच काय “माणूस” सुधा “माणसाकडे” बघताना त्याच्या डोळ्यात …. “फायदा असेल तरच !! “ …. हे सरळ सरळ आजकाल दिसू लागले आहे.

“पैसा हा महत्वाचा आहे कि गरजेचा” हा खरे तर न सुटणारा प्रश्न आहे, पण कदाचित मनुष्याचे लहानपणापासूनचे संस्कारच याची व्याख्या पाहिजे तसी करू शकेल. पैश्यामुळे मनुष्य प्रय्त्येक गोष्टीकडे एका विचित्र नजरेने पाहत चालला आहे, आयुष्यामध्ये प्रत्येक गोष्ट ही ४ प्रकारामध्ये मोडली पाहिजे…

Urgent and Important
Urgent, But Not Important
Not Urgent But Important
Not Urgent , Not Important

कदाचित या चार गोष्टी आयुष्याचे समीकरण मांडायला उपयुक्त ठरतील. पैसा एवढा महत्वाचा आहे की मुलाच्या संगोपनापेक्ष्या गाडी, घर पैसा हे असणे महत्वाचे होऊन बसले आहे, ज्याला आजकाल “Well Settled” असे म्हणतात, म्हणजे जर तुमच्याकडे घर नसेल, ब्यांकेत पैसा नसेल तर तुम्ही अजूनही आयुष्यामध्ये स्थिर नाही, कधीही दारिद्र्य येऊ शकेल असेच काही म्हणावे लागेल. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे “मुलाला चांगल्या शाळेत (म्हणजे आजकालच्या so called International Schools , ज्या गल्ली-बोळात पहायला मिळतात) घातले तरच मुलगा चांगला शिकेल असा एक समज होवून बसला आहे, आणि त्याच्या मधल्या सुट्टीच्या डब्यामध्ये काय असते ?? तर “म्यागी”….

मुलांच्या एकूण बुद्धीच्या विकासापैकी ७५% विकास वयाच्या ७ व्या वर्ष्यापार्यंत होतो, ही गोष्ट काय आता “Rocket Science” राहिलेले नाही, तरीही मला आज एक असा बाप दाखवा कि ज्याने मुलाला ७ व्या वर्ष्यापार्यंत योग्य आणि सकस आहार मिळावा जसे काजू, बदाम जे खूप महाग आहे आजकाल, या साठी कर्ज काढले, पण International School मध्ये दाखला करण्यासाठी पाहिजे तेवढे कर्ज काढेल. असो ज्याचा त्याचा समज आणि दृष्टीकोन आहे पण जरी हा वेगळा असला तरी मुलभूत गोष्टी काही बदलत नसतात.

इतिहास म्हणजे एक कचरा-कुंडी बनवली आहे, आयुष्याच्या वाटेवरती “इतिहास” ज्याला आपण “भूतकाळ” म्हणतो हा एक जळत्या निखार्यासारखा सोबात बाळगावा लागतो य्रच वर्तमान काळातील अडचणी दूर होण्यास तो मदत करेल, आणि भविष्याकडे वाटचाल म्हणजे एक गरुड झेप होईल. ऐतिहासिक गोष्टी म्हणजे मौज-मजेची ठिकाण होऊ लागली, ऐतिहासिक व्यक्ती म्हणजे भांडवल होवून बसले.

हे तर सोडा, निसर्गाला डीवचण्याचे कामही आम्ही केले हो …. आणि त्याचाच परिणाम आणि पावला-पावला वर पाहत आहोत.

जाता-जाता एकच गोष्ट सांगावीशी वाटते, माणसाने जीवन जगण्याची व्याख्या अशी करून ठेवली आहे की ती मरनापेक्ष्याही आवघड आणि भीतीदायक वाटू लागली आहे.

– सेवेचे ठायीतत्पर.

लवटे-पाटील, सांगलीकर.

Post Views: 143